Wszelkie opublikowane na tej stronie materiały pochodzą z prywatnych zbiorów HENRYKA POSTAWKI
Bargłówka na pierwszych mapach.
Cennym źródłem poznania przeszłości dla miłośników historii lokalnej są dokumenty pisane, których setki stron zalegają archiwalne półki. Wiele z nich czeka na historyków w raciborskim archiwum ( w dziale Komora Książęca. Nie są jednak jedynym źródłem. Oprócz nich warto przestudiować także mapy; tyle że nie sięgają tak daleko w głąb historii. Pierwsze wzmianki o górnośląskich osadach datują się XII wieku. Natomiast pierwsza śląska mapa sięga połowy XVI wieku. To tak zwana mapa Marcina Helwiga z 1561 roku zwana matką wszystkich map. Mapa ta ukazywała się przez następne 200 lat w różnych wydaniach, nie zwracała jednak najmniejszej uwagi na mniejsze, wiejskie osady jak chociażby nasza Bargłówka. Na mapie Helwiga z początku XVIII wieku i jej odmianach widnieją wśród lesistych terenów Księstwa Raciborskiego najczęściej miasta Racibórz, Rybnik, Żory, Gliwice, Wodzisław Śl. oraz Pilchowice. Pozostałe osady nie mogły widnieć na nich chociażby z powodu skali.
Dopiero w drugim dziesięcioleciu XVIII wieku rozpoczęto prace nad Atlasem Śląska pod wodzą Jana Wolfganga Wielanda (stąd później powszechnie zwaną mapą Wielanda) w latach 1722 - 1723 a następnie skorygowana przez Mateusza Schuberta w latach 1736 -1740. Opracowanie to doczekało się wydruku dopiero w 1752 roku w oficynie norymberskiej z powodu niechęci Króla Prus Fryderyka i podboju przez niego całego Śląska. Wiadomo, że do czasów wojen śląskich należał do Habsburgów austriackich. Dzieło to nosi tytuł "Atlas Silesia id est Ducades Silesiae generalter Quakuor Mappis nec non specialiter XVI Mappis tot.". Na atlas ten składa się 16 map, a jedną z nich poświęcono Księstwu raciborskiemu, autorstwa wspomnianego Wielanda. Z terenu gmin Sośnicowic, Pilchowic i Kuźni Raciborskiej mapa ta wyróżniała wszystkie miejscowości a nawet takie, które trudno szukać na obecnych mapach: Barglowka (Bargłówka), Klein Rauden (Ruda Kozielska), Neufuhr (Neu Vorwerk, Biały Dwór), Stanitz (Stanice), Neu Dorf (Nowa Wieś). Na mapie tej zaznaczono już wsie kościelne np. Stanice, Rudy oraz wsie z kapliczkami (Templa solitaria pacella) np. Szymocice czy Trachy. W niektórych przypadkach oprócz urzędowej nazwy podaje również krążącą nazwę wśród miejscowych chłopów w tym czasie np. Alt Hamer alias Trachen Hamer, Welopole (Wielopole), Rauden (Rudy). Nasza Bargłówka została utrwalona jako Barglowka. Przez wieś przebiega drogą od strony północnej, Trach przez Nową Wieś kierując się na południe do Rudy Kozielskiej (dziś mijając uroczysko leśne Dziewcze Groby oraz na Rudy (dokładnie do kościołka cmentarnego św.Magaleny, pochówek parafian - również z Bargłówki - rozpoczął się w 1683 roku).
Mapy Wielanda - Schuberta stały się nieocenionym źródłem i kopalnią wiedzy na temat Śląska, jego topografii i toponomastyki z połowy XVIII wieku.
W czasie, gdy Król Prus podbija swoje nowe dominium - Śląsk, jego oficerowie opracowali bardzo dokładną mapę. Chodzi tutaj o wojskowe prace kartograficzne prowadzone pod kierunkiem Friedricha Christiana von Wredne. Mapa von Wrede'go zdecydowanie przewyższa swoją dokładnością mapy Wielanda. Ze względu na swój militarny charakter i cel, mapa została utajniona. Znajduje się w zbiorach Staats Bibliothek zu Berlin Preussischer Kulturbesitz (Państwowa Biblioteka w Berlinie) i wciąż wydaje się mało osiągalna dla polskich historyków. Z polecenia króla Prus Fryderyka Wielkiego oficer w jego armii von Wrede stworzył najdokładniejsze zdjęcie topograficzne Śląska w latach 1748 - 1752, którego efektem była sieć map, zatytułowane "Kriegskarte von Schlesien (z podziałką 1:33 333).
Ze względu na przeznaczenie map oznaczono na nich wszystkie elementy niezbędne armii w czasie działań tj. drogi (pocztowe, zwykłe, polne, ścieżki), mosty i brody oraz związane z tym topografia środowiska (lasy, rzeki, wody stojące). Podobnie jak na mapie Wielanda przez wieś prowadzi jedna droga od Trachów na południe. Są drobne różnice. Na północ Bargłówki droga się rozdziela w kierunku bezpośrednim w kierunku Nowej Wsi i bezpośrednio do Trach. Podobnie od południe wsi, droga się rozbija na dwie części; pierwsza w kierunku Rudy Kozielskiej, druga do Przerycia (u Wielanda obie drogi rozdzielają się już za wsią). Na mapie von Wrede'go zazaczono jeszcze jeden ważny szczegół. Na południowym krańcu, nad potokiem, który przecina drogę widnieje młyn. Trudno w to uwierzyć, że nad takim małym potokiem woda napędzała koło młyńskie. Chodzi tutaj prawdopodobnie o młyn, który istniał na miejscu leśniczówki Kamiennik. Również księgi parafialne potwierdzają istnienie młyna prowadzonego przez rodzinę Twarożek. Na mapie Wrede'go można wyliczyć dokładnie liczbę zagród, ale nie jest ona zgodna z danym statystycznymi podanymi na marginesie mapy. Dane podają, że Bargłówkę około 1750 roku zamieszkiwał jeden Bauer, czyli kmieć (zapewne młynarz) oraz 17 zagrodników. Z mapy można wyliczyć 19/20 zagród (może dodać trzeba tzw. wycużników). Wieś należy do hrabiego von Sobek, a chłopi posiadają 8 koni.
Opracowanie von Wrede'go przyćmiło dzieło Wielanda i Schuberta. Mapa tego pierwszego nawet doczekała się fałszywki. Władze pruskie nie chciały, żeby Austriacy weszły w jej posiadanie. Fałszywa mapa Wrede'go znajduje się w Archiwum wiedeńskim.
Henryk Postawka (postawka@gmail.com)
Cennym źródłem poznania przeszłości dla miłośników historii lokalnej są dokumenty pisane, których setki stron zalegają archiwalne półki. Wiele z nich czeka na historyków w raciborskim archiwum ( w dziale Komora Książęca. Nie są jednak jedynym źródłem. Oprócz nich warto przestudiować także mapy; tyle że nie sięgają tak daleko w głąb historii. Pierwsze wzmianki o górnośląskich osadach datują się XII wieku. Natomiast pierwsza śląska mapa sięga połowy XVI wieku. To tak zwana mapa Marcina Helwiga z 1561 roku zwana matką wszystkich map. Mapa ta ukazywała się przez następne 200 lat w różnych wydaniach, nie zwracała jednak najmniejszej uwagi na mniejsze, wiejskie osady jak chociażby nasza Bargłówka. Na mapie Helwiga z początku XVIII wieku i jej odmianach widnieją wśród lesistych terenów Księstwa Raciborskiego najczęściej miasta Racibórz, Rybnik, Żory, Gliwice, Wodzisław Śl. oraz Pilchowice. Pozostałe osady nie mogły widnieć na nich chociażby z powodu skali.
Dopiero w drugim dziesięcioleciu XVIII wieku rozpoczęto prace nad Atlasem Śląska pod wodzą Jana Wolfganga Wielanda (stąd później powszechnie zwaną mapą Wielanda) w latach 1722 - 1723 a następnie skorygowana przez Mateusza Schuberta w latach 1736 -1740. Opracowanie to doczekało się wydruku dopiero w 1752 roku w oficynie norymberskiej z powodu niechęci Króla Prus Fryderyka i podboju przez niego całego Śląska. Wiadomo, że do czasów wojen śląskich należał do Habsburgów austriackich. Dzieło to nosi tytuł "Atlas Silesia id est Ducades Silesiae generalter Quakuor Mappis nec non specialiter XVI Mappis tot.". Na atlas ten składa się 16 map, a jedną z nich poświęcono Księstwu raciborskiemu, autorstwa wspomnianego Wielanda. Z terenu gmin Sośnicowic, Pilchowic i Kuźni Raciborskiej mapa ta wyróżniała wszystkie miejscowości a nawet takie, które trudno szukać na obecnych mapach: Barglowka (Bargłówka), Klein Rauden (Ruda Kozielska), Neufuhr (Neu Vorwerk, Biały Dwór), Stanitz (Stanice), Neu Dorf (Nowa Wieś). Na mapie tej zaznaczono już wsie kościelne np. Stanice, Rudy oraz wsie z kapliczkami (Templa solitaria pacella) np. Szymocice czy Trachy. W niektórych przypadkach oprócz urzędowej nazwy podaje również krążącą nazwę wśród miejscowych chłopów w tym czasie np. Alt Hamer alias Trachen Hamer, Welopole (Wielopole), Rauden (Rudy). Nasza Bargłówka została utrwalona jako Barglowka. Przez wieś przebiega drogą od strony północnej, Trach przez Nową Wieś kierując się na południe do Rudy Kozielskiej (dziś mijając uroczysko leśne Dziewcze Groby oraz na Rudy (dokładnie do kościołka cmentarnego św.Magaleny, pochówek parafian - również z Bargłówki - rozpoczął się w 1683 roku).
Mapy Wielanda - Schuberta stały się nieocenionym źródłem i kopalnią wiedzy na temat Śląska, jego topografii i toponomastyki z połowy XVIII wieku.
W czasie, gdy Król Prus podbija swoje nowe dominium - Śląsk, jego oficerowie opracowali bardzo dokładną mapę. Chodzi tutaj o wojskowe prace kartograficzne prowadzone pod kierunkiem Friedricha Christiana von Wredne. Mapa von Wrede'go zdecydowanie przewyższa swoją dokładnością mapy Wielanda. Ze względu na swój militarny charakter i cel, mapa została utajniona. Znajduje się w zbiorach Staats Bibliothek zu Berlin Preussischer Kulturbesitz (Państwowa Biblioteka w Berlinie) i wciąż wydaje się mało osiągalna dla polskich historyków. Z polecenia króla Prus Fryderyka Wielkiego oficer w jego armii von Wrede stworzył najdokładniejsze zdjęcie topograficzne Śląska w latach 1748 - 1752, którego efektem była sieć map, zatytułowane "Kriegskarte von Schlesien (z podziałką 1:33 333).
Ze względu na przeznaczenie map oznaczono na nich wszystkie elementy niezbędne armii w czasie działań tj. drogi (pocztowe, zwykłe, polne, ścieżki), mosty i brody oraz związane z tym topografia środowiska (lasy, rzeki, wody stojące). Podobnie jak na mapie Wielanda przez wieś prowadzi jedna droga od Trachów na południe. Są drobne różnice. Na północ Bargłówki droga się rozdziela w kierunku bezpośrednim w kierunku Nowej Wsi i bezpośrednio do Trach. Podobnie od południe wsi, droga się rozbija na dwie części; pierwsza w kierunku Rudy Kozielskiej, druga do Przerycia (u Wielanda obie drogi rozdzielają się już za wsią). Na mapie von Wrede'go zazaczono jeszcze jeden ważny szczegół. Na południowym krańcu, nad potokiem, który przecina drogę widnieje młyn. Trudno w to uwierzyć, że nad takim małym potokiem woda napędzała koło młyńskie. Chodzi tutaj prawdopodobnie o młyn, który istniał na miejscu leśniczówki Kamiennik. Również księgi parafialne potwierdzają istnienie młyna prowadzonego przez rodzinę Twarożek. Na mapie Wrede'go można wyliczyć dokładnie liczbę zagród, ale nie jest ona zgodna z danym statystycznymi podanymi na marginesie mapy. Dane podają, że Bargłówkę około 1750 roku zamieszkiwał jeden Bauer, czyli kmieć (zapewne młynarz) oraz 17 zagrodników. Z mapy można wyliczyć 19/20 zagród (może dodać trzeba tzw. wycużników). Wieś należy do hrabiego von Sobek, a chłopi posiadają 8 koni.
Opracowanie von Wrede'go przyćmiło dzieło Wielanda i Schuberta. Mapa tego pierwszego nawet doczekała się fałszywki. Władze pruskie nie chciały, żeby Austriacy weszły w jej posiadanie. Fałszywa mapa Wrede'go znajduje się w Archiwum wiedeńskim.
Henryk Postawka (postawka@gmail.com)
Copyright (C) 2009-2017 Henryk TISZBIEREK. All rights reserved.
