Stary Barrach przy Bargłówce z 1788 roku

              Sprowadzany przez Konrada Mazowieckiego w XIII wieku Zakon Krzyżacki na tereny pogańskich Prus przekształcił się z upływem kilku wieków w samodzielne Królestwo Pruskie, które pod koniec tegoż wieku miało pozbawić bytu Królestwa Polskiego. Tymczasem Król Prus Fryderyk Wielki w 1740r. przekroczył granice Śląska, który dotychczas należał do Cesarstwa Habsburgów (Austriackiego). Fryderyk przez niespełna 30 lat prowadził wojny o zagarnięcie nowych posiadłości na całym Śląsku. Jako nowy władca ziem na Śląsku po wyczerpującej Wojnie Siedmioletniej 1753 - 1760 postanowił zwiększyć zaludnienie swego kraju. Był on bowiem zdania, że siła państwa zależy od liczby jej mieszkańców. Szczególnie Górny Śląsk był słabo zaludniony. Niezmiernie potrzebna była siła robocza do powstających fabryk, hut czy kuźnic.

   Akcję osadniczą zwaną powszechnie Kolonizacją Frydrecjańską trwała od 1741r. do 1805r.(Początek wojen Napoleońskich). Nowe osadnictwo miało dwa główne cele na uwadze: intensyfikację produkcji rolnej oraz wzmocnienie uprzemysłowienia na obszarach gospodarczo zacofanych. Jednakże dopiero w 1773r. król pruski Fryderyk Wielki ogłosił oficjalną deklarację celem popierania ruchu kolonizacyjnego ("Deklaration nach welcher in Schlesien anschicklichen Orten neue Dörfer erbaut werden"). Odezwa była skierowana do właścicieli ziemskich oraz Landratów (starostów), którzy mogli zakładać nowe osiedla. Szlachta i inni właściciele ziemscy decydujący się na zakładanie nowych osiedli otrzymywali premie państwowe w wysokości 150 talarów za jedną zagrodę chłopską. Jednakże były inne uwarunkowania, które należało spełnić, aby liczyć na zwrot kosztów poniesionych z tą akcją. Przede wszystkim chłopi sprowadzeni na nowe miejsce powinni byli być wolnymi ludźmi (Freileute). Właściciel mógł liczyć na premię jeśli liczba zagród w nowej osadzie była większa niż 6. Każda zagroda chłopska (działka) powinna była liczyć nie mniej niż 8 mórg (2 ha) a nie więcej niż 20 mórg (5 ha). W ten sposób powstała nowa kolonia. Każda zagroda miała zawierać masywne budynki mieszkalne z kominami ( wtedy budowano jeszcze kurne chaty tzn. bez kominów), stajnię i stodołę. Zagroda (posiadłość) powinna być dziedziczna i wolna od powinności pańszczyźnianych. Rzeczywistość jednak daleka była od tych życzeń króla pruskiego.
   Spośród wszystkich założonych w tym czasie osad i kolonii możemy wyróżnić 4 grupy osiedli. Pierwszym typem osiedli były osady typu rolniczego, ponieważ szlachta potrzebowała tanią siłę roboczą. Drugim typem osad, zakładane zarówno przez ludzi prywatnych jak i państwo, były kolonie, które miały dostarczać siły roboczej do powstających wówczas kolonii i kopalń. Trzecim typem osiedli były osiedla leśne, zakładane wyłącznie niemal przez państwo. Osadzano w nich wyłącznie ludzi zajmujących się wyrębem lasu, węglarzy oraz flisaków do spławiania drewna. Wreszcie czwarty typ kolonii miał charakter osiedli rzemieślniczych. Sprowadzono tutaj cudzoziemców prześladowanych za swoje przekonania religijne w swojej ojczyźnie. Król Fryderyk Wielki proklamował wolność sumienia we swoich włościach.

   Na terenie dawniejszego powiatu raciborskiego (obecne powiaty raciborski, rybnicki, wodzisławski i część gliwickiego) akcja osiedleńcza w państwie pruskim rozpoczęła się dopiero w 1760r. Zgodnie z życzeniami deklaracji królewskiej powstały jedynie 8 kolonii:
1774r. Mathesthal przy Palowicach (10 nowych zagród chłopskich),
1774r. Orłowiec przy Rydułtowach (8 zagród chłopskich),
1775r. Egersfeld przy Leszczynach (12 zagród chłopskich),
1776r. Hennriettendorf przy Vorbriegen (9 zagród),
1776r. Paulsdorf przy Palowicach (17 zagród),
1777r. Schlachtendorf przy Zebrzydowicach(11 zagród),
1777r. Rudolfsdorf później Wilhelmsberg przy Kornowacu (10 zagród),
1779r. Kolonia Renerowska (Rennersdorf ) założona przez Zakon Cystersów w Rudach Wielkich (25 zagród),
1786r. Wilhelmsdorf przy Pawłowie (6 zagród).

Obok wyżej wymienionych 8 kolonii znajdziemy wykaz innych osiedli założonych w tym samych czasie. Te osiedla liczyły do 6 zagród, nie mogły więc liczyć na pewien rodzaj samodzielności. Wśród nich należy wymienić:
1786r. Hennenberg przy Bolaticach (Czechy),
1792r. Poserfeld przy Pawłowie,
1777r. Ehrenfeld przy Modzurowie z 9 zagrodami,
1791r. Ludwigstal przy Szonowicach,
1788r. Antoschowitz/ Romanshof przy Radlinie, Rzendowka przy Kamieniu, Wystensow przy Rogowie, Rogowietz/ Elguth przy Bluszczowie, Dombrau przy Syrynii, Podlesie przy Żernicy, Bączkowiec (Bunschkowietz) przy Bogunicach, kolonia Kuźnia Raciborska (Ratiborhammer) oraz Barrach przy Bargłówce.

   Z tego spisu wynika, że Barach pojawił się na mapach Górnego Śląska w 1788 roku.
Najczęściej jednak prywatni właściciele ziemscy wykorzystywali sprzyjające warunki do spełnienia własnych prywatnych celów - zwiększenia obowiązków typu pańszczyźnianych wobec własnych chłopów. Na uboczu wsi, pomiędzy Folwarkiem pańskim a samą wsią budowano jedną, dwie zagrody dla synów miejscowych chłopów, siedloków. W ten sposób panowie przy pomocy państwa realizowali własne cele a nie państwowe. W ten sposób wybudowano zagrody w Babicach (1788), Zwonowicach (1789), W Rudach Wielkich (3 zagrody w 1789) oraz w Jankowicach (2 zagrody w 1789r.) w Górkach (1789r. jedna zagroda).W samej Bargłówce założono dwie zagrody w 1789 a w roku następnym jeszcze jedną. W sumie razem Barach w Bargłówce do końca XVIII wieku powstały cztery zagrody chłopskie za pieniądze państwa pruskiego. W latach między 1761 - 1799 powstało według zarządzeń króla Fryderyka Wielkiego razem 530 zagród chłopskich w dawnym powiecie raciborskim, w miejscach gdzie dotychczas nie stała żadna chałupa chłopska.

   Stary Barach położony był przy dukcie leśnym zwanym Barachowska, prowadzącym po lewej stronie, w lesie za Bargłówką w kierunku Kuźni Raciborskiej. Do zakończenia II wojny światowej istniały dwie osady (przysiółki) o tej samej nazwie: Stary Barach i Nowy Barach. Barach do powstania drugiej osady był po prostu Barachem. Z danych pruskiego spisu powszechnego z 1885 dowiadujemy się, że już istnieją dwie osady o tej samej nazwie. W Starym Barachu istniały dwa domy z 10 mieszkańcami a w Nowym Barachu jeden dom z 12 mieszkańcami. Nowy Barach powstać musiał koło 1880 roku. Nowy Barach, Stary Barach i Kamienik to 3 dawne leśniczówki, żadna z nich nie zachowała się do naszych czasów bądź nie pełni już swojej pierwotnej funkcji (Kamienik to obecnie Ranczo u Marka) jako siedziby rewiru leśnego. Nowy Barach leżał na skrzyżowaniu duktów leśnych Barachowskiej z Kotlarską (od Brandołki do kapliczki p.w. Marii Magdaleny). Stary Barach usytuowany był na skrzyżowaniu Barachowskiej z duktem od dawnej leśniczówki Quid ad Te w Rudzkie Kozielskiej, wzdłuż lasu zwanym Radlica. Obie leśniczówki zniknęły z krajobrazu w latach 50 - tych dwudziestego wieku. O ile ludność samej wsi zamieszkiwała polskojęzyczna i wyznania rzymsko - katolickiego, o tyle urzędnicy leśni w trzech wspomnianych leśniczówkach była w dużym stopniu ewangelikami i mówiącą na co dzień po niemiecku.
                                                                                                                          Henryk POSTAWKA 14.04.2013

Georg Hyckel, Geschichte und Besiedlung des Ratiborer Landes, Wűrzburg 1961.